ಉಕ್ಕಿನ ಮಹಿಳೆ – ಇಂದಿರಾ ಗಾಂಧಿ, ಭಾರತೀಯ ರಾಜಕೀಯದ ಅಪ್ರತಿಮ ನಾಯಕಿ

ಭಾರತೀಯ ರಾಜಕೀಯದ ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ “ಉಕ್ಕಿನ ಮಹಿಳೆ” ಎಂದೇ ಖ್ಯಾತರಾದ ಇಂದಿರಾ ಗಾಂಧಿ ಅಮೋಘ ನಾಯಕತ್ವ, ದೃಢ ನಿರ್ಧಾರ ಮತ್ತು ಕಠಿಣ ರಾಜಕೀಯ ಸಾಮರ್ಥ್ಯದ ಸಂಕೇತವಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಆಧುನಿಕ ಭಾರತದ ಆಕಾರ ನೀಡುವಲ್ಲಿ ಅವರ ಪಾತ್ರ ಅತ್ಯಂತ ಮಹತ್ವದ್ದು.

1917ರ ನ.19ರಂದು ಅಲಹಾಬಾದ್‌ನಲ್ಲಿ ಜವಾಹರಲಾಲ್ ನೆಹರೂ ಮತ್ತು ಕಾಮಲಾ ನೆಹರೂ ದಂಪತಿಗಳಿಗೆ ಜನಿಸಿದ ಇಂದಿರಾ ಬಾಲ್ಯದಿಂದಲೇ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಹೋರಾಟದ ವಾತಾವರಣದಲ್ಲಿ ಬೆಳೆದರು. ರಾಜಕೀಯ, ರಾಷ್ಟ್ರಭಕ್ತಿ ಮತ್ತು ಸಮಾಜಮುಖಿ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳ ಪರಿಚಯ ಅವರಿಗೆ ಚಿಕ್ಕಂದಿನಿಂದಲೇ ದೊರೆಯಿತು. ಅವರು ಝೂರಿಕ್‌, ಶಾಂತಿನಿಕೇತನ ಮತ್ತು ಆಕ್ಸ್ಫರ್ಡ್‌ ಮೊದಲಾದ ಅನೇಕ ಸ್ಥಾನಗಳಲ್ಲಿ ಶಿಕ್ಷಣ ಪಡೆದರು.

1966ರಲ್ಲಿ ಲಾಲ್ ಬಹದ್ದೂರ್ ಶಾಸ್ತ್ರಿ ಅವರ ನಿಧನದ ಬಳಿಕ ಇಂದಿರಾ ಗಾಂಧಿ ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿ ಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಆಯ್ಕೆಯಾದರು. ಆರಂಭದಲ್ಲಿ “ದುರ್ಬಲ ನಾಯಕಿ” ಎಂಬ ಟೀಕೆಗಳನ್ನು ಎದುರಿಸಿದರೂ ಶೀಘ್ರದಲ್ಲೇ ತಮ್ಮ ದೃಢತೆ ಮತ್ತು ತೀಕ್ಷ್ಣ ರಾಜಕೀಯ ಬುದ್ಧಿವಂತಿಕೆಯ ಮೂಲಕ ದೇಶದ ನಾಯಕತ್ವವನ್ನು ಬಲಪಡಿಸಿದರು.

1969ರಲ್ಲಿ ಅವರು ತೆಗೆದುಕೊಂಡ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯೀಕರಣದ ಮಹತ್ವದ ನಿರ್ಧಾರ ದೇಶದ ಆರ್ಥಿಕ ತಳಹದಿಯನ್ನು ಬದಲಿಸಿತು. ಇದು ಸಾಮಾನ್ಯ ಜನರಿಗೂ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಹತ್ತಿರ ಮಾಡಿತು ಮತ್ತು ಗ್ರಾಮೀಣಾಭಿವೃದ್ಧಿಗೆ ದಾರಿಯಾಯಿತು.

1971ರ ಭಾರತ–ಪಾಕಿಸ್ತಾನ ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಇಂದಿರಾ ಗಾಂಧಿಯ ನಾಯಕತ್ವ ಜಾಗತಿಕ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಚರ್ಚೆಗೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು. ಅವರ ದೃಢ ನಿರ್ಧಾರ ಮತ್ತು ರಾಜತಾಂತ್ರಿಕ ನಿಲುವು ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶ ಎಂಬ ಹೊಸ ರಾಷ್ಟ್ರದ ಉದಯಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು. ಇದೇ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ “ಉಕ್ಕಿನ ಮಹಿಳೆ” ಎಂಬ ಹೆಸರು ಅವರಿಗೆ ಜಗತ್ತಿನ ರಾಜಕಾರಣದಲ್ಲಿ ದೊರೆತ ಗೌರವ.

1975ರಲ್ಲಿ ತುರ್ತು ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ಘೋಷಿಸಿದ ನಿರ್ಧಾರ ಭಾರತೀಯ ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವದಲ್ಲಿ ವಿವಾದಾತ್ಮಕ ತಲುಪಿನಂತೆ ಉಳಿದಿದೆ. ಈ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ವಿರೋಧ ಪಕ್ಷಗಳ ಹೋರಾಟ, ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಯ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ ಪ್ರಶ್ನೆ ಮತ್ತು ರಾಜಕೀಯ ಚರ್ಚೆಗಳು ಮುಂದಿನ ದಶಕಗಳವರೆಗೆ ಪ್ರಸ್ತುತವಾಗಿದ್ದವು.

1984ರ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆ “ಬ್ಲೂ ಸ್ಟಾರ್” ನಂತರ ದೇಶದಲ್ಲಿ ಉದ್ವಿಗ್ನತೆ ಹೆಚ್ಚಿದಾಗ, ಅದೆ ವರ್ಷದ ಅಕ್ಟೋಬರ್ 31ರಂದು ಸ್ವಂತವೇ ಭದ್ರತಾ ಸಿಬ್ಬಂದಿಯ ಗುಂಡೇಟಿಗೆ ಬಲಿಯಾದರು. ಅವರ ಸಾವಿನಿಂದ ಭಾರತ ಮಾತ್ರವಲ್ಲ, ವಿಶ್ವ ರಾಜಕೀಯವೂ ನಡುಗಿತು.

ಇಂದಿರಾ ಗಾಂಧಿ ಭಾರತದ ಸಾಮಾಜಿಕ–ಆರ್ಥಿಕ ಪರಿವರ್ತನೆಯ ಪ್ರಮುಖ ಶಿಲ್ಪಿಯೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತಾರೆ. ಗ್ರಾಮೀಣ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ, ಹಸಿರು ಕ್ರಾಂತಿಗೆ ನೀಡಿದ ಬಲ, ಮಹಿಳಾ ಸಬಲೀಕರಣ ಮತ್ತು ಸ್ವಾಭಿಮಾನಿ ವಿದೇಶಾಂಗ ನೀತಿಯ ಮೂಲಕ ಅವರು ದೇಶವನ್ನು ಬಲಿಷ್ಠ ರಾಷ್ಟ್ರವನ್ನಾಗಿ ರೂಪಿಸಿದರು.